مقدمه:
ليکا دانه هاي مدور و سبک رس منبسط شده اي است که در کوره هاي گردان و در حرارت حدود 1200 درجه سانتي گراد توليد مي شود. اين دانه ها در حال حاضر در بيش از 30 کشور جهان با نامهاي تجاري گوناگون توليد و عرضه مي گردند. دانه هاي ليکا به شکل تقريبا مدور با سطحي زبر و ناهموار است. قشر ميکروسکپي خارجي آن داراي خلل و فرج ريز و قهوه اي رنگ و داخل دانه ها به شکل بافت سلولي و به رنگ سياه است.
ليكا چيست؟ واژه ليکااز عبارت:
Ligth Expanded Clay Aggregate
)دانه رس منبسط شده(
گرفته شده است. درروش توليد اين دانه ها ابتدا خاک رس به عنوان ماده اوليه سبکدانه ازمعادن خاک رس به واحد فرآوری کارخانه حمل شده، بعد از نمونه گيری و کنترل دقيق مواد شيميايی و حصول اطمينان از نداشتن مواد شيميايی و آهکی بعد از آبدهی به صورت گل رس واردکوره گردان می شوند. وقتی گل رس دردرجه حرارتی حدود 1200 درجه سانتی گــراد قـــرار می گيرد، گاز های ايجاد شده دانه ها را منبسط مي کند و هزاران سلول هوای ريز درون آنها تشکيل می شوند. با سرد شدن مصالح، حبابهای هوا به صورت فضاهای منفک باقی مانده و سطح آنها سخت می شود. دانه های ليکا دارای شکل تقريبا" گرد و سطح زبر وناهموارند. رويه ميکروسکوپی خارجی دانه ها دارای خلل و فرج ريز و قهوه ای رنگ است . بخش داخلي دانه ها دارای بافت سلولی سياه رنگ است. بعد از مرحله توليد، محصولات به صورت دانه بندی مخلوط 25-0 ميلي متر وارد ســرند شده وبه سه رده دانـه بنـدی 4 - 0، 10- 4 و 25- 10 ميلی متر تفکيک مي شوند. جدول كاربردهاى ليكا بر حسب اندازه دانه ها
کاربرد | اندازه |
عايقسازى كف، حذف، عايق سازى پى، پركننده سبك، توليد بلوك كف، تسطيح بام، زير سازىساختمان، زهكشى ابنيه |
( لیکای درشت دانه ) بادامی 10-25 mm |
توليدبتن سبك ليكا، توليد بلوك، دال و اجزاى ساختمانى، زيرسازى ساختمان |
( لیکای متوسط) نخودی 4-10 mm |
توليد بلوك، دال و اجزاى ساختمانى توليدبتن سبك، توليد اندود و ملات ليكا |
لیکای ریز و بسیار ریزدانه 0-4 mm |
تاريخچه ليكا سبكدانه هاي طبيعي از سال هاي دور مورد توجه بشر بوده اند. حتي 273 سال قبل از ميلاد در روم باستان از فاصله 40 كيلومتري به بندر Cosa در غرب ايتاليا حمل و در بندر سازي استفاده شده است .روميان در احداث معبد پانتئون و ورزشگاه کلوزيوم از نوعي سبدانه استفاده کردند.در قرن ششم در ساخت اوليه كليساي صوفياي استانبول نيز سبكدانه بكار رفته است. در قرن دوم پس از ميلاد، مهندسين رومي سبكدانه پوميسي را در ساختمان پانتئون روم بكار برده اند. پس از گذشت 1000 سال، سبكدانه در ساختماني در واتيكان بكار رفت. کاربرد بتن سبکدانه پس از توليد سبکدانه هاي مصنوعي و فراوري شده در اوايل قرن بيستم وارد مرحله جديدي شد.در حدود سال 1917، هايدي در كانزا س ايالات متحده، روش توليد صنعتي رس منبسط شده را با استفاده از كوره استوانه اي چرخان ابداع نمود. اين فرآورده هايديت نام گرفت. بدليل امکان فر آوري در توليد، اين محصول داراي ويژگيهاي منحصر بفرد بوده و مورد استقبال فراواني قرار گرفت. اين سبكدانه مصنوعي در هنگام جنگ جهاني اول به دليل محدوديت دسترسي به ورق فولادي براي ساخت كشتي بكار گرفته شد. در سال هاي 50 و 60 ميلادي ساختمان ها و پل هاي زيادي با بتن سبك در دنيا ساخته شد. در اين مدت بيش از 150 پل و ساختمان در ايالات متحده و كانادا با اين نوع بتن، مورد بهره برداري قرار گرفت. بزرگترين بناي بتن سبكدانه، ساختمان اداري 52 طبقه با ارتفاع 215 متر در هوستون تكزاس مي باشد. در ايران پس از آگاهي از مزاياي توليد سبکدانه در کشور واحد توليد ليکا توسط بخش خصوصي در سال 1358 راه اندازي گشت . محصولات اين شرکت کاربردهاي زيادي داشته و داراي تاثير بسزايي در سبکسازي و عايق سازي ابنيه مي باشند. امروزه سبكدانه هاي مصنوعي به ويژه ليكا در كشورهاي مختلف با نام هاي تجاري گوناگون توليد مي گردد.

ايران با نام leca
* روسيه ،چک ، لهستان ، اسلواکي با نام keramzite
* افريقاي جنوبي با نام Aglite
* فرانسه با نام Argex * ايتاليا با نام Laterlite
* اسپانيا با نام Liapour روش توليد:



بدليل آنکه هر کاربردي نياز به دانه بندي مخصوصي مي باشد ، لذا سبکدانه هاي توليدي باعبور ازسرند به سه سايز مختلف 4-0 ميلي متر, 10-4 ميلي متر، 25-10 ميلي مترتقسيم مي شود ودانه هاي مجزا شده براي كاربردهاي مختلف مورد استفاده قرارمي گيرد. 5) توليـــد بلـــوك كارخانه ليكا داراي سه خط توليد بلوك سبك مي باشد كه يك خط همراه با كارخانه ليكا درسال 1357 نصب شده است ودو خط ديگر درسال هاي اخير وبخشي از طرح توسعه شركت ليكا مي باشد.درخطوط توليد بلوك كارخانه ليكا انواع مختلف بلوك سبك توليد وبه بازار عرضه مي گردد. شخصات فني سبكدانه: * وزن کم وزن مخصوص دانه های ليکا Kg/m³ 330-430 و وزن مخصوص بتن ليکا در حالت متراکم kg/m³ 950 درحالت غير متراکم Kg/m³ 700 می باشد. وزن کم دانه به دليل فضای خالی داخل دانه ها است که برحسب دانه بندی بين 73 تا 88 درصد فضای کل را اشغالمی کند. * عايق حرارتي براساس آزمايشات مرکز تحقيقات ساختمان و مسکن، ضريب هدايت حرراتیدانه های ليکا 0.09-0.101مي w/mc باشد. تخلخل بالای دانه های ليکا سبب قابليت رسانايی حرارتی ناچيز اين دانه ها می گردد. مقادير رسانايی حرارتی برای دانه هایبزرگتر کاهش می يابد. براساس نتايج همين مرکز، بتن سبک ليکا دارای ضريب هدايت حرارتی 0.208 w/mc می باشد. مصالح عايق، ميزان مصرف سوخت و الکتريسيته و در نتيجه هزينه های جاری ساختمان را به شدت کاهش می دهد. * عايق صوتي مصالح جاذب سروصدا قادرند امواج صوتی را که با سطح برخورد می کنندبه گونه ای جذب نمايند که تنها کمتر از 50 درصد آنها بازتاب گردد. وجود حفره ها واندازه و عمق آنها در دانه های ليکا سبب می گردد تا اثر صوت به دليل ايجاد اصطکاک مستهلک گردد.
* تراکم ناپذيري دانه های ليکا در مقابل فشار مکانيکی دائمی و يا بارگذاری مکرر فشرده نمی شوندونسبت درصد هوای موجود ثابت می ماند. * جذب آب وجـود منافذ درونی بسته، ساختمان سلولی بخصوص و وجود لايه روکـش باعث کاهش چشمگيـرميزان جـذب آب دانه های ليکا نسبت به سايرسبکدانه هامی شود. جذب آب دانه های ليکا حداکثر به 18% حجم
آن محدود می باشد.
* واکنش ناپذيري دانه هاي ليکا با PH حدود 7، تقريباّ خنثي بوده و فاقد هرگونه مواد معدني واکنش پذير مي باشند.بنابراين باعث هيچنوع خورندگي و پوسيدگي ساير اجزاء نمي شوند. * مقاوم در برابر آتش دانه هاي ليکا در دماي نزديک به 1200 درجه سانتي گراد توليد مي گردند.در واقع اين دانه ها مي توانند شوک حرارتي تا دماي 1100 درجه سانتي گراد را تحمل نمايند.همچنين فرآورده اي ليکا به ويژه اجزاي بتني ساخته شده با اين دانه ها مقاومت خوبي در برابر آتش دارند.ميزان مقاومت به مقدار جرم ديوار بستگي دارد. * عمر مفيد عمر مفيد دانه هاي ليکا بيش از 100 سال،و چندين برابر پوکه هاي معدني مي باشد. بلوك ليكا: بلوک های سبک ليکا از مهمترين فر آورده های ليکا در ايران است .اين بلوک ها از مخلوط سبک دانه با سيمان و آب به دست می آيد. يراي حفظ سبکي اين قطعات،ريزدانه طبيعي از بتن حذف شده و محصول نهايي داراي تخلخل بالاتري نسبت به بتن نيمه سبک مي شود. وزن فضايي بلوک هاي بتني دانه سبک اغلب کمتر از 1100 کيلو گرم بر متر مکعب است .مقاومت اين بلوک ها حداقل 30 کيلو گرم بر سانتي متر مربع است و در صورت نياز ، با طرح اختلاط مناسب مي توان به مقاومت هايي تا 100 کيلو گرم سانتي متر مربع نيز رسيد .بلوک ليکا در دو شکل تو پر و تو خالي براي کاربرد در ديوار و سقف توليد مي گردد. ضخامت جداره بلوکهاي تو خالي براي بهره گيري بيشتر از ويژگيهاي عايق کاري آنها بيش از بلوک هاي سيماني معمولي است،که اين افزايش به خاطر وزن بسيار کم بتن مصرفي اثر چنداني بر وزن نهايي بلوک ندارد.بلوک هاي سبک ليکا در انواع مختلف ديوارهاي پيراموني وتيغه اي توليد شده و داراي کاربرد هاي گسترده اي در انواع ديوارهاي پوشش خارجي ،جدا کننده، نما ،دو جداره ،عايق ،ضد آتش و نيز سقف هاي سبک بتني مي باشند. ويژگيهاي بلوک ليکا بلوکهاي ليکا توليد شده از بتن سبکدانه ليکا با توجه به ساختار داراي ويژگيهاي منحصر بفردي مي باشد .اين خصوصيات باعث گسترش استفاده ليکا در بخش ساختمان شده است. بعضي از ويژگيهاي مهم بلوک ليکا به شرح ذيل مي باشند:
-1وزن کم بلوکهاي ليکا باعث کاهش وزن بار مرده ساختمان و نيروي موثر زلزله شده و نيز زمان و هزينه اجراي کار را تقليل مي دهد.

ليكا در ساختمان:بتن سبك سازه اي: کشور ايران از مناطق زلزله خيز جهان محسوب مي شودو بحث سبک سازي ابنيه جهت افزايش مقاومت در برابر زلزله از اهميت بخصوصي برخوردار مي باشد. استفاده از بتن به عنوان يکي از پرمصرف ترين مصالح ساختماني در ابنيه سازه اي همواره داراي مشکل سنگيني بوده است. بتن هاي سبک سازه اي بتن هايي هستند که علي رغم دارابودن چگالي کمتر از 2000 کيلوگرم بر مترمکعب، مقاومت فشاري بيش از 17 مگا پاسکال دارند. ساخت اين بتن ها صرفا" با استفاده از سبکدانه هاي مقاوم و سبک امکان پذير است. بيشترين مقاومت بتن سبکدانه معمولا" وقتي حاصل مي شودکه از سبکدانه هاي سازه اي که مقاومت آن برابر يا بيشتر از مقاومت ماتريکس سيمان باشد براي سبک سازي بتن استفاده گردد. غير سازه اي: بتن های سبک با مقاومت کمتر از 7 مگاپاسکال در رده بتنهای سبک غیظ سازه ای طبقه بندی می شوند. اين نوع بتنها با وزن مخصوصي معادل 800 كيلوگرم بر مترمكعب و كمتر، به عنوان تيغههاي جداساز و عايقهاي حرارتی و صوتي در كف بسيار مؤثر هستند. اين نوع بتن ميتواند در تركيب با مواد ديگر در ديوار، كف و سيستمهاي مختلف سقف مورد استفاده قرار گيرد.اضافه كردن ريزدانههايي با وزن معمولي، موجب افزايش وزن بتن و مقاومت آن مي شود،ليكن به منظورحصول خواص عايقبندي حرارتي (ضريب انتقال حرارت کم)، حداكثر وزن مخصوص به 800 كيلوگرم در مترمكعب محدود ميگردد. هنگام ساخت و استفاده از بتن سبك غيرسازهاي، سعي بر اين است كه با كاهش وزن بتوان خصوصيات عايق حرارتي را افزايش داد، اما ذكر اين مطلب ضروري است كه باكاهش وزن مخصوص بتن، مقاومت آن نيز كاهش مييابد. مقاومت فشاري و وزن مخصوص بتن، ارتباط نزديكي با هم دارند و با افزايش وزن مخصوص، مقاومت زيادتري مورد انتظار است. با توجه به مقاومت به دست آمده از اين نوع بتن، محل کاربرد آن تعيين مي گرددپي سازي و زير سازي باتوجه به ویژگیهای لیکا، می توان از آن برای عایق نمودن زیر سازی و یا اجزای سازه های باربر برای پي ساختمانهاي کوچک استفاده نمود الف) دانه لیکا در پی سازي: یکی از اصول لازم برای کنترل نفوذ رطوبت از زمين هاي مرطوب به دیوار و کف ساختمان، قطع لوله های مویین است. یکی از روش های بسیار معمول، استفاده از سنگدانه های درشت با اندازه های حداقل 4 mm است. برای این منظور باید روی زمین لایه ای از سنگدانه درشت با ارتفاع حدود 25 تا 30 سانتی متر اجرا شود سپس روی این لایه به ارتفاع 2 سانتی متر مخلوط سنگدانه های ریز و درشت ریخته می شود بنابراین می توان از لیکای درشت(mm25-10) و میانه (mm10- 4) برای ایجاد لایه محافظ در برابر موینگی استفاده نمود .همچنین به منظور تسطیح این لایه برای عملیات بعدی زیر سازی، از مخلوط دانه های لیکا استفاده می شود. برای این منظور باید 1/1 برابر ارتفاع لازم را با لیکا پوشاند و سپس لایه را متراکم کرد تا به ارتفاه مناسب برسد. این عملیات حداکثر برای لایه هایی با ارتفاع 30 سانتی متر مناسب است. سپس روی این لایه بتن کت اجرا می شود. برای سهول کار می توان از یک توری فلزی دارای شبکه هایی به ابعاد mm150 و میلگردهایی به قطر 4 mm روي دانه ها استفاده نمود.در اينصورت ميتوان قبل از بتن ريزي روي لايه ليکا راه رفت و با پايه هاي نگه دارنده لوله ها وفولادهاي سازهاي را روي ان قرار داد. ب) بتن لیکا در پي سازي: با استفاده از بتن لیکا با ترکیب سیمان و لیکا ریز به نسبت حجمی 1 به 8 که در محل ساخته و ریخته می شود، میتوان آب بندی کف ساختمان را انجام داد. چگالی این بتن حدود و مقاومت فشاری آن حداقل است. بنابراین این بتن نقش توزیع بار را نیز بر عهده خواهد داشت و دیوارهای غیر باربر تا یک طبقه را می توان مستقیم روی این بتن قرار داد بتن سبک لیکا درلایه های 10 تا 15 سانتی متر ریخته و متراکم می شود. سپس باید به مدت یک هفته اين بتن عمل اورده شود.براي حفاظت بتن از صدمات احتمالي ناشي از حرکت کارگران روي آن و مقاوم سازي سطح بتن ريزي هم مي توان سطح بتن را با اين گروت شستشو داد.با استفاده از بتن ليکا کنترل حرارت و رطوبت با هم انجام مي گيرد.
ليکا در کف سازي و شيب بندي بام جهت دستیابی به یک سیستم بهینه باید عوامل تاثیر گذار بر آن را از دید معماری و کار بردی ساختمان مورد توجه قرار داد بر اساس این نیازمندی ها می توان پارامترهای مناسب سقف را نظیر مقاومت ، وزن عایق کاری و... به دست آورد از آنجا که در یک سیستم سقف و کف ، عناصر سازه ای ( باربر ) و عناصر غیر سازه ای ( پر کننده ،عایق و.... ) در کنار هم عمل می کنند توجه توام به ویژگیهای هر دو گروه لازم در میان وزن کم به عنوان یکی از ویژگیهای مشترک در هر گروه مطرح است و نقش تعیین کننده ای در زمان کل اجزای باربر ساختمان دارد
الف) سقف بتن مسلح پيش ساخته و در جا یکی از روشهای متداول پوشش سقف استفاده از دال بتني يکپارچه است ایجاد ملییت در برابر بارهای جانبی ایجاد پیوستگی بین اچزای بار بر کنترل لرزشهای سقف مقاومت در براب رآتش سوزی و ایجاد سطح صاف برای اندورکاری از مزایای مهم این پوشش است از آنجا که استفاده از قالب بندها یا پاندهای سقفی پیش ساخته همچنین موجب افزایش دهانه، فنی ست سقف و در نتیجه وزن آن به طور مضاعف افزایش می یابند. در نتیجه کاربرد این پانل ها در دهانه های بزرگ فقط با استفاده از روش های پیش کشیدگی و پس گشیدگی امکان پذیر است، این روش ها نیز نیازمند هزینه اضافی و عوامل اجرایی مناسب هستند. بنابراین استفاده از بتن لیکا یک راه حل مناسب برای کاهش وزن سقف و در نتیجه اقتصادی کردن طرح سقف است. با استفاده از فولادهای مسلح کننده می توان طرح پانل سقفی را متناسب با دهانه، بارگذاری و ضخامت سقف کنترل نمود. همچنین قابل ذکر است که پانل های بتنی دانه سبک نقش موثری در عایق کاری حرارتی کفها دارند.ب) سقف سبک با تیرچه و بلوک سقف سازی با استفاده از تیرچه بلوک ترکیبی از دو روش بتن پیش ساخته و بتن درجاست. در این سیستم، بار سقف تولید تیرهای T شکل بتنی که از بتن ریزی تیرچه های پیش ساخته به دست می آیند، تحمل می شود فضای خالی بین تیرچه ها با بلوک های سفالی یا بتنی پر می شوند و در انتها یک لایه بتن پوشش اجرا می گردد. بلوک به عنوان قالب رایمی برای گونه های جان تیر T شکل و نیز قالب ریزین تن پوشش درجا نیز مورد استفاده قرار می گیرد با توجه به حجم قابل ملاحظه پوشش یافته با بلوک سقفی، وزن بلوک ها در بار مرده سقف موثر خواهد بود. این موضوع اهمیت کاربرد بلوکری سقفی سبک ساخته شده از بتن لیکا را نشان یم دهد. اگر چه مقاومت بلوک در سیستم سازه ای سقف منظور نمی شود. اما بلوک ها باید قادر به تحمل ضربه های ناشی از حمل و نقل و نیز آمد و شد در زمان بتن ریزی باشند.بافت سطح زیر بلوک نیز باید برای اندود کاری مناسب باشد. بنابراین مقاومت، وزن کم، قابل حمل بودن، سهولت نصب و داشتن سطح مناسب برای اندود کاری از خواص مهم بلوک است.
ليکا در شيب بندي عمر شيب بندی با دانه های ليکا بيش از 50 سال است و هزينه آن 20% از روش های ديگر کمتر می باشد. ضخامت لايه های ليکا برای اين منظور معمولا" بين 3 تا 10 سانتی متر است.علاوه بر شيب بندی بام از محصولات ليکا در کف سازی در زير انواع کف پوش ها مانند سنگفرش، سراميک و ... در طبقات می توان استفاده کرد و باتوجه به پايداری شيميايی ليکا ( 7 PH= ) و نداشتن مواد مضر شيميايی می توان لوله های تاسيساتی را نيز از داخل اين لايه عبور داد.روش اجرای شيب بندي با ليکابسيار راحت می باشد. برای ايجاد پايداری بيشتر در لايه سبکدانه آن را با دوغنظرات شما عزیزان:
ادامه مطلب